آنچه در خصوص گوگرد می خوانید:
ماده شیمیایی گوگرد را می شناسید؟ آیا تا به حال این ماده را از نزدیک دیدید یا می دانید چه کاربردها و مصارفی دارد؟ گوگرد یا سولفور (Sulfur) یک ماده شیمیایی با نماد S در جدول تناوبی (مندلیف) بوده و از خانواده اکسیژن به شمار می رود.
سولفور عنصری به رنگ زرد روشن یا لیمویی است که در دمای اتاق، به شکل جامد دیده می شود. همچنین در اغلب موارد به شکل سولفید و سولفات بوده و در دوران باستان، به عنوان عنصری پرکاربرد و با ارزش شمرده می‌شد. اگر می خواهید با کاربردها، خواص فیزیکی و شیمیایی این عنصر با ارزش آشنا شوید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
گوگرد چیست؟
گوگرد یا سولفور عنصری شیمیایی در جدول تناوبی است که عدد اتمی آن 16 بوده و عنصری غیر فلزی شناخته می شود. این عنصر در طبیعت و در شرایط عادی، به صورت گوگرد معدنی یا گوگرد زنگاری وجود دارد. گوگرد به عنوان یک عنصر شیمیایی مهم در صنایع شیمیایی، داروسازی، کشاورزی و صنایع غذایی استفاده می‌شود. همچنین، به عنوان یک ماده ضدعفونی کننده و حفاظت کننده در برابر اکسیداسیون در برخی از محصولات نیز استفاده می‌شود.
گوگرد دهمین عنصر فراوان از نظر جرم می باشد و به عنوان پنجمین عنصر فراوان در جهان محسوب می شود که اگرچه به شکل خالص و بومی وجود دارد، اما روی زمین معمولاً به شکل کانی های سولفیدی یا سولفاتی به چشم می خورد.
کاربردهای گوگرد را بیشتر بشناسید.
ماده شیمیایی سولفور با توجه خاصیت هایی که در خود دارد، می تواند در مصارف مختلف زیر به کار برود:
کشاورزی
گوگرد یکی از عناصر ضروری برای رشد گیاهان است و به عنوان کود برای افزایش کیفیت و راندمان محصولات کشاورزی به کار می‌رود. از آنجایی که سولفور به جذب نیتروژن توسط گیاهان کمک می‌کند و در سنتز پروتئین‌ها و اسیدهای آمینه نقش دارد، می‌تواند در صنعت کشاورزی به کار برود. همچنین میتوان از گوگرد برای افزایش مقاومت گیاهان در برابر آفات و بیماری ها استفاده کرد.
صنعت
گوگرد اولین ماده برای تولید اسید سولفوریک بوده که یکی از پرمصرف‌ترین اسیدها در جهان به شمار می‌رود. سولفور نه تنها برای تولید سولفوریک اسید، بلکه برای تولید لاستیک، پلاستیک، مواد شوینده، رنگدانه‌ها و مواد منفجره به کار رفته و همچنین به عنوان یک عامل کاهنده در صنعت فولادسازی و تصفیه فلزات کاربرد دارد.
پزشکی
گوگرد در برخی از داروها برای درمان بیماری‌های پوستی، قارچی و مفصلی به کار می رود. از طرفی ترکیبات گوگردی در درمان بیماری‌های تنفسی و آرتریت روماتوئید موثر هستند و این عنصر به عنوان ملین و ضدعفونی کننده نیز کاربرد دارد.
سایر کاربردها
یکی دیگر از کاربردهای گوگرد در صنعت، تصفیه آب و فاضلاب و همچنین باتری سازی می باشد. همچنین سولفور در صنعت برای تولید کبریت، حشره‌کش‌ها و مواد ضدعفونی کننده به کار می‌رود. از دیگر کاربردهای صنعتی گوگرد می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- نگهدارنده و طعم دهنده در صنایع غذایی
- تولید ولکانیزاسیون لاستیک
بررسی خواص فیزیکی گوگرد
در جدول زیر میتوانید تمامی خواص فیزیکی مربوط به عنصر شیمیایی گوگرد را مشاهده کنید:
خواص فیزیکی | |
رنگ عنصر | زرد لیمویی یا زرد کمرنگ |
حالت فیزیکی | جامد |
ساختار کریستالی | بی شکل و منشوری |
بو دار بودن یا نبودن | فاقد بو |
طعم و مزه | فاقد مزه |
میزان انحلال پذیری | فاقد خاصت انحلال پذیری در آب |
میزان رسانایی | رسانای ضعیف گرما و الکتریسیته |
بررسی خواص فیزیکی گوگرد
شناخت ویژگی ها و خواص شیمیایی گوگرد به ما کمک می کند تا بتوانیم ماهیت این ماده شیمیایی را بهتر درک کنیم و آن را بهتر بشناسیم و نحوه عملکرد و واکنش‌های آن را بهتر دریابیم. برخی از مهم ترین مشخصات شیمیایی این محصول به شرح زیر هستند:
- ظرفیت: گوگرد ظرفیت‌های مختلفی (2، 4، 6) دارد و می‌تواند با عناصر دیگر به صورت کاتیون یا آنیون ترکیب شود.
- اسیدیته: اسید سولفوریک، یکی از مهم‌ترین اسیدهای شناخته شده، از سولفور به دست می‌آید.
- حلالیت: گوگرد در آب حل نمی‌شود، اما در حلال‌های آلی مانند اتانول و اتر حل می‌شود.
- حالت اکسیداسیون: گوگرد می‌تواند در حالت‌های اکسیداسیون مختلف (-2، 0، +2، +4، +6) وجود داشته باشد.
- واکنش با فلزات: سولفور با بسیاری از فلزات واکنش می‌دهد و سولفید فلز را تشکیل می‌دهد.
- واکنش با هالوژن‌ها: گوگرد با هالوژن‌ها (مانند فلوئور، کلر، برم و ید) واکنش داده و هالیدهای گوگرد را تشکیل می‌دهد.
- واکنش با اکسیژن: سولفور با اکسیژن واکنش می‌دهد و اکسیدهای گوگرد (مانند دی‌اکسید گوگرد و تری‌اکسید گوگرد) را تشکیل می‌دهد.
گوگرد چه خطراتی دارد؟
برخلاف مزایا و کاربردهای متنوعی که گوگرد دارد، می تواند عوارض و خطراتی را برای سلامتی بدن و یا محیط زیست داشته باشد که عبارتند از:
1. خطرات گوگرد برای سلامتی انسان
به سه دلیل زیر گوگرد می تواند سلامتی انسان را به خطر بیندازد:
- استنشاق گوگرد و بخارات ناشی از آن می‌تواند به سیستم تنفسی آسیب برساند و باعث سرفه، تنگی نفس، درد قفسه سینه و برونشیت شود.
- تماس مستقیم سولفور با پوست و چشم ممکن است باعث تحریک و سوزش، قرمزی، خارش و درد شود.
- مسمومیت با گوگرد می‌تواند علائمی مانند تهوع، استفراغ، اسهال، سرگیجه، سردرد و ضعف عضلانی ایجاد کند.
2. خطرات گوگرد برای محیط زیست
آلودگی هوا، آب و اسیدی شدن خاک از جمله خطراتی هستند که گوگرد می تواند برای طبیعت ایجاد کند. گوگرد می‌تواند به عنوان آلاینده‌ی هوا وارد اتمسفر شود و باعث بارش باران اسیدی، بروز مشکلات تنفسی و سایر مشکلات برای سلامتی انسان و حیوانات شود. به عبارتی اگر سولفور در هوا منتشر شود، می تواند به طور مستقیم و غیرمستقیم بر تغییرات آب و هوایی تاثیر بگذارد.
گوگرد می تواند از طریق ترکیب شدن با اکسیژن و نیتروژن در هوا، موجب گرم شدن کره زمین شود. این عنصر همچنین می‌تواند به منابع آب نفوذ کند و باعث آلودگی آب و مرگ و میر آبزیان شود. سولفور می‌تواند باعث اسیدی شدن خاک شود که به رشد گیاهان آسیب می‌رساند.
شرایط نگهداری از گوگرد چگونه است؟
اگر قرار باشد از گوگرد در یک محیط آزمایشگاهی یا صنعتی نگهداری شود، باید تمامی نکات زیر را رعایت کنید تا اتفاق ناگواری رخ ندهد:
به مکان نگهداری گوگرد دقت کنید.
محل نگهداری گوگرد باید به تهویه مناسب مجهز باشد تا از انباشت بخارات آن جلوگیری شود. گوگرد باید در مکان خنک، خشک و دور از نور مستقیم خورشید نگهداری شود. این ماده باید دور از مواد قابل اشتعال و منابع گرما و حتی مواد قلیایی و اسیدها نگهداری شود.
به نحوه انبار و ذخیره سازی گوگرد دقت کنید.
ظروف گوگرد باید به طور واضح برچسب‌گذاری شوند. این ماده باید در ظروف دربسته و غیرقابل نفوذ نگهداری شود و حداکثر ارتفاع انباشت کیسه‌های آن 20 کیسه (معادل 1 تن) است. ظروف گوگرد باید در قفسه‌های محکم و با فاصله از زمین نگهداری شوند. در صورت انباشت پالت‌های سولفور نیز حداکثر ارتفاع، 3 پالت (معادل 3 تن) است.
حین حمل و نقل و جابه جایی گوگرد نکات ایمنی را رعایت کنید.
گوگرد باید در ظروف مناسب و با رعایت تمام نکات ایمنی حمل و نقل شود. هنگام حمل و نقل گوگرد باید از تجهیزات حفاظتی مناسب استفاده کرده و از ایجاد جرقه و شعله جلوگیری شود.
از بروز خطرات گوگرد برای سلامتی انسان جلوگیری کنید.
در صورت تماس گوگرد با پوست و چشم، باید محل تماس را با آب فراوان شستشو دهید. هنگام کار با گوگرد باید از تجهیزات حفاظتی مانند ماسک، دستکش و عینک استفاده شود.
همچنین در صورت استنشاق بخارات گوگرد، باید فرد را به هوای تازه منتقل کنید. در صورت مسمومیت با گوگرد، باید فوراً به پزشک مراجعه شود.
دقت کنید گوگرد در شرایط قابل اشتعال قرار نگیرد.
برای خاموش کردن آتش‌سوزی گوگرد باید از آب، پودر فسفاته یا دی اکسید کربن استفاده شود. سولفور عنصری قابل اشتعال است و در صورت تماس با شعله یا جرقه می‌تواند آتش بگیرد. لازم به ذکر است که استفاده از خاموش‌کننده‌های حریق بر پایه آب و کف برای گوگرد مذاب ممنوع است.
آیا گوگرد در آب حل می شود؟
خیر، گوگرد حالت جامد داشته و نمی‌تواند در آب حل شود؛ بلکه می تواند در دی سولفید کربن حل شود. همچنین در محلول های غیرآلی مانند بنزن و یا تولوئن به مقدار کمی قابل حل است.
9 نکته ایمنی حین استفاده از گوگرد
اگر قصد دارید تا از گوگرد استفاده کنید و میخواهید که خطرات آن آسیبی به بدن و سلامتی شما نرساند، توصیه میکنیم تا حتماً نکات زیر را رعایت کنید:
1. استفاده از تجهیزات حفاظتی مناسب
هنگام کار با گوگرد باید از دستکش‌های مقاوم در برابر اسید و ضد حریق، لباس کار مخصوص، ماسک و عینک استفاده شود. شما باید لباس کاری مناسب و ضد حریق مورد استفاده قرار دهید تا نه تنها با پوست در ارتباط نباشد، بلکه دچار حریق گرفتگی نشود.
همچنین استفاده از ماسک هنگام کار با سولفور موجب فیلتر ذرات معلق و بخارات آن و جلوگیری از ورودشان به مسیر تنفسی شما می شود و استفاده از عینک های آزمایشگاهی هم از تماس گوگرد و بخارات آن با چشم جلوگیری می کند.
2. استفاده از سیستم تهویه مناسب
محل کار با گوگرد باید از تهویه مناسب برخوردار باشد تا از انباشت بخارات سولفور جلوگیری کند؛ در صورتی که تهویه مناسبی در محیط وجود نداشت، باید از سیستم‌های تهویه موضعی مانند هود استفاده کرد.
3. استفاده از گوگرد در محیطی غیر قابل اشتعال
گوگرد عنصری قابل اشتعال بوده و در صورت تماس با شعله یا جرقه، می‌تواند آتش بگیرد؛ بنابراین باید از ایجاد جرقه و شعله در محل کار با سولفور جلوگیری شود. به این منظور می توانید:
- از تجهیزات و ابزارهای ضد جرقه استفاده کنید.
- محل کار با گوگرد را به مواد خاموش‌کننده مناسب مانند آب، پودر فسفاته یا دی‌اکسید کربن مجهز کنید.
4. رعایت بهداشت حین استفاده از گوگرد
توصیه می شود تا حین استفاده از گوگرد، بهداشت را به طور کامل رعایت کنید. یعنی نه تنها دست ها و صورتتان را با آب و صابون بشویید، بلکه لباس های آلوده به گوگرد را نیز قبل از استفاده مجدد تعویض کنید. همچنین بایستی از خوردن و آشامیدن حین کار با گوگرد پرهیز کنید.
5. در دسترس داشتن جعبه کمک های اولیه
نه تنها وجود جعبه کمک های اولیه، بلکه اجرای اقدامات مراقبتی اولیه می تواند به شما کمک کند تا از آسیب های گوگرد در امان باشید. از جمله مراقبت ها و اقدامات کمک اولیه ای که حین کار با گوگرد باید رعایت کنید به شرح زیر هستند:
- در صورت تماس گوگرد با چشم، پلک‌ها را به آرامی با آب بشویید و فوراً به پزشک مراجعه کنید.
- پس از تماس سولفور با پوست، محل تماس را با آب فراوان شستشو دهید.
- در صورت استنشاق بخارات گوگرد، فرد را به هوای تازه منتقل کنید.
- در صورت مسمومیت با گوگرد، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
دیگر نکات ایمنی که حین کار با گوگرد بهتر است رعایت کنید، عبارتند از:
- در صورت کار با گوگرد مذاب، باید از تجهیزات حفاظتی مخصوص مانند لباس‌های نسوز، ماسک‌های مخصوص و عینک‌های ضخیم استفاده کرد.
- در صورت نشت گوگرد، باید محل نشت را با مواد جاذب مانند خاک یا ماسه پوشاند و سپس سولفور را جمع‌آوری کرد.
- هنگام حمل و نقل گوگرد باید از ظروف مناسب و با رعایت تمام نکات ایمنی استفاده شود.
- گوگرد باید دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی نگهداری شود.
ترکیبات مورد استفاده از گوگرد در صنعت
از گوگرد در ترکیبات مختلفی استفاده می شود که هر یک در صنایع بسیاری کاربرد دارند. سولفور هگزا فلورید یکی از این ترکیبات می باشد که از شش اتم فلورین متصل به یک اتم گوگرد مرکزی ساخته شده است.
سولفور هگزا فلورید به عنوان گاز پرکننده برای کاهش انتقال صدا و حرارت در پنجره ها و شیشه های عایق استفاده می شود. همچنین برای تشخیص نشتی گاز در صنایع تولید خطوط انتقال آب، هواپیمایی، خودروسازی، آزمایشگاه ها و … از آن بهره می برند. لازم به ذکر است که این ترکیب از گوگرد، کاربردهای بسیار گسترده تری نیز دارد و محدود به مواردی که در این بخش بیان کردیم نمی شود.
گاز سولفور دی اکسید ترکیب دیگری از سولفور با فرمول SO2 است که در صنایع غذایی به عنوان نگهدارنده مواد غذایی و در سردخانه به عنوان مبرد استفاده می شود. بعلاوه از این گاز برای حذف کلر اضافی و ضد عفونی کردن بهره می‌برند.
دو گازی که اینجا معرفی کردیم برای استفاده در بسیاری از صنایع ضروری هستند و پیشنهاد می کنیم اگر در صنعتی کار می کنید که به این ترکیبات نیاز دارید، حتما آنها را از منبعی معتبر تهیه کنید. پارس هوای البرز یکی از برترین مجموعه های تولید گازهای طبی و صنعتی است که می توانید از کیفیت محصولات آن مطمئن باشید.
این مجموعه با بهره‌گیری از تجهیزات و فناوری‌های نوین و همچنین متخصصین مجرب، طیف گسترده‌ای از گازها را با خلوص و کیفیت بالا به مشتریان خود ارائه می‌دهد. شما می توانید برای آگاهی بیشتر از محصولات و نحوه تهیه آنها با کارشناسان ما تماس حاصل نمایید.