آنچه در این مقاله می خوانید:
فیل کورنبلوت، رئیس شرکت مشاوره هلیوم کورنبلوث، رویدادهای مهمی را که منجر به کمبود جهانی هلیوم شده و همچنین پیشبینی هایی را برای آینده بازار هلیوم بیان می کند.
هر کسی که از هلیوم در تجارت خود استفاده می کند، به خوبی می داند که بازار جهانی آن از ابتدای سال 2022 با کمبود مواجه بوده است. از ژانویه 2022 به بعد، اکثر کاربران هلیوم با تخصیص عرضه از سوی تامین کنندگان خود سروکار داشته اند. این مقاله علل کمبود هلیوم، تحولاتی که می تواند آن را به پایان برساند و تأثیر بالقوه جنگ در اوکراین و تحریم ها بر تحولات بازار هلیوم را بررسی می کند.
کمبود بی سابقه هلیوم
بازارهای هلیوم از سال 2006 یک سری دوره های طولانی کمبود عرضه را تجربه کرده اند. در واقع، سال 2022 هشتمین سال کسری عرضه در طول دوره 17 ساله بین 2006 تا 2022 بود؛ اما قرار نبود سال 2022 سال کمبود دیگری باشد. شرکت غول پیکر دولتی انرژی روسیه گازپروم قرار بود در اواخر سال 2021 یک کارخانه بزرگ پردازش گاز طبیعی برای پردازش گازی که از طریق خط لوله 3000 کیلومتری Power of Siberia که به چین می رود، در منطقه آمور سیبری راه اندازی کند. کارخانه فرآوری گاز آمور سرشار از هلیوم است و یک گاز خوراکی ایده آل برای یک کارخانه تصفیه و مایع سازی هلیوم است.
گازپروم قصد دارد هلیوم را از سه کارخانه مجزای هلیوم تولید کند که معادل تقریباً یک سوم ظرفیت فعلی در سراسر جهان است. این شرکت در حال برنامه ریزی برای راه اندازی اولین کارخانه هلیوم در سال 2021 بود که دومین کارخانه در سال 2022 و سومین کارخانه در سال 2024 یا 2025 شروع به کار کند. انتظار میرفت که سال 2022 دوران کمبود مکرر هلیوم در نهایت به پایان برسد اما متاسفانه این امر محقق نشده است.
پس از راه اندازی کوتاه اولین کارخانه هلیوم در آمور در سپتامبر 2021 و تولید هلیوم برای چند هفته، کارخانه برای تکمیل اقلام ساخت و ساز متوقف شد. در حالی که کارخانه آفلاین بود، در 8 اکتبر 2021 در کارخانه های فرآوری گاز طبیعی که اولین کارخانه هلیوم را تغذیه می کرد، آتش سوزی رخ داد و سپس در 5 ژانویه 2022 ، یک انفجار یا آتش سوزی بزرگ در کارخانه های فرآوری گاز طبیعی که گاز هلیوم را تامین می کردند، رخ داد. این آتش سوزی ها و انفجارها شکست بزرگی برای تولید هلیوم از آمور بود و همراه با تأثیر جنگ در اوکراین و تحریم ها، تولید هلیوم از آمور را حداقل تا سه ماهه دوم سال 2023 به تعویق انداخت.
در حالی که بازارهای هلیوم از تأثیر تأخیر عرضه جدید روسیه ناامید شده بودند، تعداد انگشت شماری از عوامل مؤثر در کمبود هلیوم وجود داشت. واحد غنی سازی هلیوم خام (CHEU) با کمپرسورها، پمپ ها، تجهیزات برودتی، واحدهای خشک کن گاز، بخاری ها، سیستم های کنترل دیجیتال و سایر تجهیزات کمکی، مسئول عملیات و نگهداری در کارخانه گاز Cliffside است، حدود 10 ژانویه 2022 از کار افتاد و تا 10 ژوئن فعالیت خود را از سر نگرفت و بیش از 10 درصد از ظرفیت جهانی را از بازار حذف کرد.
سایر عوامل مؤثر در شدت کمبود هلیوم، شامل تعمیر و نگهداری برنامه ریزی شده در دو کارخانه از سه کارخانه هلیوم در قطر طی ماه های فوریه و مارس، کاهش تولید از الجزایر ناشی از نیاز به جایگزینی از دست دادن گاز روسیه در نتیجه جنگ در اوکراین و کاهش تولید گاز روسیه است.
تولید از کارخانه داروین، استرالیا، به دلیل تخلیه میدان گاز طبیعی فراساحلی BayuUndan و آتش سوزی در یک کارخانه فرآوری گاز طبیعی در هاون، کانزاس است که هلیوم خام تولید می کند. کافی است بگوییم، بسیاری از مسائل با عرضه هلیوم در جهان در سال 2022 اشتباه پیش رفت و در نهایت با کمبود شدید هلیوم مواجه شدیم.
تأثیرات کمبود هلیوم
کمبود هلیوم چگونه بر کاربران هلیوم تأثیر گذاشت؟ چهار تا از پنج تامین کننده بزرگ هلیوم در جهان، از جمله AirLiquide، Matheson، Linde و Messer فورس ماژور را اعلام کردند و تخصیص عرضه (یعنی جیره بندی) را برای مشتریان قراردادی خود اجرا کردند.
در میان شرکت های اصلی هلیوم، Air Products and Chemicals تنها استثنا بود. با تخصیص عرضه، مشتریان، درصد ثابتی (عنی معمولاً کمتر از 100 ٪) از نیاز هلیوم خود را بر اساس سهم آن ها از تحویل های تاریخی دوره قبل دریافت می کنند. درصد تخصیص به طور معمول بسته به بحرانی بودن برنامه ای که هلیوم برای آن استفاده می شود، متفاوت است. به عنوان مثال، یک برنامه پزشکی، مانند MRI ممکن است مشمول تخصیص نباشد، یا ممکن است درصد تخصیص بسیار بالایی دریافت کند؛ در حالی که مشتری که از هلیوم برای پر کردن بادکنک های مهمانی استفاده می کند، ممکن است مشمول درصد تخصیص پایین باشد.
تخصیص ها می تواند باعث ناراحتی و ناامیدی زیادی شود و ممکن است محدودیت هایی در تجارت یا فعالیت کاربران هلیوم را به دنبال داشته باشد.
علاوه بر تخصیص، تأثیر عمده دیگر روی قیمت است. کسب و کار هلیوم، با تنها پنج تامین کننده بزرگ جهانی، یک انحصارطلب است و شرکت های بزرگ گاز در مدیریت قیمت ماهر هستند. در دوره های کمبود، قیمت ها می توانند به سرعت و به طور چشمگیری افزایش پیدا کنند. این مورد در زمان کمبود هلیوم رخ داده است، با افزایش قیمت به دلیل نیاز به عبور از افزایش قابل توجه هزینه هلیوم تولید شده توسط اکسون موبیل و قطر پترولیوم. برای اکثر کاربران هلیوم 50 تا 100 درصد افزایش یافته است.
پیش بینی هاي آینده براي بازار هلیوم
از مارس 2023، سوالات کلیدی در ذهن کاربران هلیوم عبارتند از:
- کمبود هلیوم چقدر دوام می آورد؟
- چه توسعه ای باعث می شود که کمبود هلیوم پایان یابد؟
- جنگ در اوکراین و تحریم ها چگونه در همه این ها نقش خواهد داشت؟
در ادامه این مقاله سعی خواهد شد به این سوالات پاسخ داده شود.
پاسخ کوتاه به دو سوال اول این است که کمبود هلیوم احتمالاً با راه اندازی مجدد کارخانه آمور به پایان می رسد و قادر به حفظ تولید و عرضه هلیوم به بازار با نرخ سالانه تقریباً 37.6 میلیون لیتر است. حدود 15 درصد به عرضه فعلی اضافه می کند و باید برای بازگرداندن تعادل سالم بین عرضه و تقاضا کافی باشد. این مقدار عرضه جدید نیاز به دو کارخانه از سه کارخانه آمور دارد که تولید آن برابر با 3.1 ظرفیت یک کارخانه است.
چه زمانی ممکن است این اتفاق بیفتد؟ در اواخر سه ماهه چهارم سال 2022 ، گازپروم به مشتریان خود گفته بود که اولین کارخانه هلیوم را حداکثر تا آوریل 2023 مجدداً راه اندازی خواهد کرد و دومین کارخانه هلیوم چند ماه بعد، در اواخر سه ماهه دوم یا سه ماهه سوم شروع به کار خواهد کرد. گازپروم در بیانیه مطبوعاتی 15 دسامبر اعلام کرد وضعیت اجرای پروژه به 87.52 درصد رسیده است. بر اساس این اظهارات، قابل قبول به نظر می رسد که گازپروم می تواند هلیوم کافی از دو کارخانه هلیوم تولید کند تا به کمبود این گاز تا پایان سال 2023 پایان دهد. با این حال، باید توجه داشت که اگرچه گازپروم اعلام کرده است که قصد دارند هلیوم را تا پایان سال 2023 تولید کنند، هیچ تضمینی وجود ندارد که بتواند این کار را در یک تاریخ مشخص انجام دهد؛ زیرا مهلت های از دست رفته ای در پروژه آمور وجود داشته است که این زمان بندی را تحت تاثیر قرار می دهد.
حتی اگر گازپروم بتواند تولید هلیوم را از دو کارخانه هلیوم در سال 2023 راه اندازی کند، به دلیل تأثیر بالقوه تحریم های موجود و احتمالی آینده، عدم اطمینان قابل توجهی وجود دارد. تا زمان نگارش این مقاله، هیچ تحریمی از سوی کشورهای غربی یا روسیه وجود ندارد که مانع از صادرات هلیوم روسیه شود. در حالی که هر زمان ممکن استاین شرایط تغییر کند، موانع مرتبط با تحریم ها وجود دارد که عرضه محصول آمور به بازار را چالش برانگیز می کند. کشتی های اقیانوسی غربی مجاز به تردد از بنادر روسیه نیستند و این امر باعث کاهش تعداد کشتی هایی می شود که به ولادیووستو، بندر اصلی صادرات هلیوم از روسیه، سفر میکنند. این امر تعداد اسلات های موجود در کشتی های باری برای حمل ظروف هلیوم 11000 گالنی را به شدت کاهش می دهد و حفظ جریان ثابت و قابل اعتماد کانتینرهای مورد نیاز برای تحویل دو کارخانه هلیوم را دشوارتر می کند. عوامل مشابهی برای حمل و نقل زمینی از اروپا نیز مطرح است؛ واضح است که تدارکات بسیار چالش برانگیز خواهد بود.
احتمال دیگر این است که تحریم هایی بر صادرات هلیوم روسیه اعمال شود که باعث می شود قراردادهای فعلی گازپروم با تامین کنندگان اصلی هلیوم از بین برود. تقاضای هلیم از سوی کشورهای غیر تحریمی، از جمله چین، کره، تایوان، هند و سنگاپور، برای جذب تولید دو کارخانه اول گازپروم کافی است. بنابراین، در نگاه اول، ممکن است تصور شود که برای گازپروم نسبتاً آسان است که مشتریان جدیدی را برای هلیوم خود تضمین کند. اما این ممکن است نتیجه گیری بسیار نادرستی باشد؛ زیرا ممکن است حداقل چندین سال طول بکشد تا مشتریان جدید گازپروم ظروف برودتی تخصصی مورد نیاز برای حمل هلیوم مایع فله را به دست آورند.
اگر فرض کنیم که می توان از یک کانتینر برای انجام 4 تا 5 محموله در سال استفاده کرد، در مجموع 300 تا 375 کانتینر برای انتقال ظرفیت کامل دو کارخانه اول گازپروم هلیوم مورد نیاز است. در حال حاضر، تنها دو تولیدکننده معتبر ظروف هلیوم در جهان وجود دارد: شرکت فرعی Gardner Cryogenics از Air Products و Linde Engineering. هر دوی این شرکت ها اخیراً زمان تحویل بیش از 18 ماه را به مشتریان احتمالی اعلام کرده اند. به همین دلیل، دستیابی به 300 تا 375 تانک، کار سریع و آسانی نخواهد بود.
در حالی که تعدادی کانتینر فوراً برای تحویل هلیوم از آمور در دسترس خواهد بود، اما این مقدار برای ظرفیت کامل دو کارخانه هلیوم بسیار کمتر است و کمبود مخازن می تواند جریان تولید آمور را به بازار کاهش دهد. اگر این اتفاق بیفتد، کمبود هلیوم می تواند تا چندین سال دیگر نیز تمدید شود.
حتی اگر تحریم های مستقیمی بر صادرات هلیوم روسیه وجود نداشته باشد و قراردادهای فروش هلیوم موجود دست نخورده باقی بماند، اثرات غیرمستقیم دیگری از جنگ در اوکراین و تحریم ها وجود دارد که می تواند مانع از جریان هلیوم از آمور به بازار شود.
بیایید پس از در نظر گرفتن بحث بالا، سه سوال کلیدی قبلی را دوباره مرور کنیم؛ در خوشبینانه ترین سناریو، که شامل اجرای بی عیب و نقص توسط گازپروم برای راه اندازی مجدد آمور، عدم تحریم صادرات هلیوم از روسیه، باقی ماندن قراردادهای فروش موجود و توانایی غلبه بر چالش های لجستیکی است، کمبود هلیوم ممکن است در نیمه دوم سال 2023 و تا پایان سال به پایان برسد.
در بدترین سناریوها، جایی که تحریم ها باعث می شود قراردادهای فروش موجود از بین برود و مشتریان جایگزین گازپروم از کشورهای غیر تحریم چندین سال طول بکشد تا کانتینرهای مورد نیاز برای انتقال هلیوم گازپروم به بازار را تهیه کنند، کمبود هلیوم می تواند در طول سال 2024 و تا سال 2025 ادامه یابد. سناریوهای مختلفی وجود دارد که می توان آن ها را در نظر گرفت که جایی بین موارد خوش بینانه و بدبینانه است. با توجه به این همه متغیر، پیشبینی معتبر در مورد اینکه وضعیت چگونه پیش خواهد رفت، بسیار دشوار است.
از آنجایی که قطرگاز در حال برنامه ریزی برای راه اندازی چهارمین کارخانه هلیوم خود (هلیوم 4) در سال 2027 است و تعداد کمی از پروژه های دیگر در دست توسعه هستند، به نظر می رسد که عرضه هلیوم باید به وفور در مسیر توسعه قرار گیرد اما حداقل به نظر می رسد تا دو سال آینده، شرکت هایی که تحت تأثیر تعادل بین عرضه و تقاضای هلیوم قرار می گیرند، با عدم قطعیت فوق العاده ای مواجه خواهند شد.
مطلب مفیدی بود