خطرات گاز هلیوم

گاز هلیوم عنصری شیمیایی با عدد اتمی 2، بدون ‌بو،‌رنگ و ‌مزه بوده و فاقد اثر و غیر سمی است. با وجود کاربردهای بسیاری که این گاز دارد، خطرات گاز هلیوم نیز قابل چشم پوشی نیست و باید از آنها اطلاعات کسب کرد.

از گاز هلیوم در صنایع متنوعی همچون داروسازی و پزشکی و جوشکاری و اکتشافات فضایی و علوم رایانه و حتی به عنوان گاز در بادکنک های هلیومی استفاده می‌شود، ولی هیچ یک از این کاربردها خطرات آن را از بین نمی برند. در ادامه ضمن پاسخ به این سوال که آیا این گاز خطرناک است؟ خطرات هلیوم را بررسی می کنیم.

آیا گاز هلیوم خطرناک است؟

به واسطه چگالی متفاوت گاز هلیوم با هوایی که تنفس می‌کنیم؛ استنشاق این گاز سبب تغییر صدا می‌شود. یکی از تفریحات در میهمانی‌ها را می‌توان همین تغییر صدا به واسطه استفاده از این گاز دانست. اما سؤال اینجاست که آیا گاز هلیوم خطرناک است؟ این گاز از نظر واکنش‌پذیری خنثی و از نظر شیمیایی بی‌خطر است، اما باید بدانید که با تنفس آن، اکسیژن از دسترس بدن شما خارج خواهد شد.

اگر به نحوی مداوم و بدون استراحت از این گاز تنفس نمایید، امکان دارد میزان اکسیژن خون شما تا سطوحی بسیار خطرناک پایین بیاید. اگر این کاهش اکسیژن در سطوحی خطرناک رخ دهد، این امکان وجود دارد که به مغز شما آسیبی جبران‌ناپذیر وارد شود.

مواد خطرناک همراه با هلیوم

اگر از مکانی معتبر کپسول گاز هلیوم را تهیه کنید، میزان ناخالصی‌های هلیوم شما نهایتا 1 درصد خواهد بود، که عددی قابل چشم‌پوشی است. اما کار در جایی خطرناک می‌شود که، برخی سودجویان از ترکیب هیدروژن به همراه هلیوم استفاده می‌کنند. این به علت ارزان بودن هیدروژن در مقایسه با این گاز است. به دلیل این هیدروژن، اگر گاز هلیوم شما در کنار کوچک‌ترین جرقه‌ای قرار بگیرد، مشتعل خواهد شد و افراد نزدیک خواهند سوخت.

خطر استنشاق گاز هلیوم از کپسول

بادکنک دارای فشار چندانی نیست و اشخاص طی یک تا دو نفس آن را خالی خواهند کرد، اما کپسول به دلیل فشار بالا سبب آسیب به ریه شما شده و ممکن است سبب کاهش چشمگیر میزان اکسیژن خون شما شود.

خطرات هلیوم مایع

همانطور که بدن با حرارت بسیار بالا می‌سوزد، با دمای بسیار پایین نیز دوام نخواهد آورد. هلیوم مایع دارای دمایی بسیار پایین بوده و اگر با پوست یا سایر اجزای بدن برخورد داشته باشد، می‌تواند سبب یخ زدگی بسیار شدید شود. اما گاز هلیوم فاقد این آسیب دمایی است.

انفجار گاز هلیوم

گاز هلیوم، گازی بی‌اثر و خنثی است، پس مشتعل نشده و منفجر نیز نمی‌شود. از طرفی هلیوم بسیار سبک است، پس اگر حجمی برابر از اکسیژن و آن را وزن کنید، هلیوم سبک‌تر خواهد بود. گاهی متاسفانه برخی سودجویان هلیوم را با هیدروژن ترکیب می‌کنند، تا به سودهایی بالاتر برسند.

گاهی نیز به جای هلیوم ممکن است هیدروژن به فروش برسد. متاسفانه نمی‌توان هیدروژن را به واسطه وزن تشخیص داد، چراکه هیدروژن نیز همانند هلیوم از اکسیژن سبک‌تر است. گاز هیدروژن و هلیوم همراه با متان اگر در مقابل جرقه و حرارت قرار بگیرند، منفجر شده و سبب ایجاد آسیب‌هایی بسیار خواهند شد.

برای اینکه تفاوت بین هلیوم و اکسیژن را درک کنید باید بگوییم هلیوم گاز نجیب بوده و با گازهای دیگر ترکیب نمی‌شود، پس نمی‌سوزد. اما هیدروژن با اکسیژن ترکیب شده، می‌سوزد و بخار آب تولید می‌کند.

متاسفانه علاوه بر هیدروژن ، سودجویان از ترفندهای دیگری نیز بهره می‌برند. ممکن است برای شما گازهایی سبک‌تر از هوا مانند، آمونیاک، استیلن و مونوکسید کربن پرکنند. این گازها نیز از هوا سبک‌تر هستند و برخلاف هلیوم، معمولا دارای بو هستند. این گازها بسیار سمی و مضر بوده و سلامت شما را تهدید خواهند کرد.

کمبود اکسیژن در اثر تنفس گاز هلیوم و علائم آن

همانطور که می‌دانید اگر اکسیژن به انسان نرسد، بدن خواهد مرد و کارایی خود را از دست خواهد داد. اگر شما به طور مداوم در معرض تنفس هلیوم قرار بگیرید، این اکسیژن به بدن شما نرسیده و ممکن است شاهد حالاتی مانند حالت‌تهوع، سرگیجه، استفراغ و یا در حالاتی شدیدتر مرگ باشید.

شما ممکن است هوشیاری خود را از دست دهید و حتی در شرایطی حساس‌تر، مبتلا به آسیب‌های مغزی شوید. این کمبود اکسیژن اگر ادامه یابد ممکن است خطر جانی به همراه داشته و سبب مرگ شود.

خطر مرگ با گاز هلیوم

هلیوم یک گاز نجیب است و خفگی با گاز نجیب به دلیل استنشاق گازهای نجیب به جای اکسیژن یا در نبود اکسیژن رخ می‌دهند. سایر گازهای نجیب، همانند آرگون، نیتروژن و رادون نیز می‌توانند سبب این خفگی شوند.

گازهای نجیب همانند هلیوم، سمی نیستند، اما در صورت استنشاق زیاد، سبب کاهش بسیار شدید اکسیژن در بدن شما خواهند شد. متاسفانه گازهای نجیب فاقد بو بوده، دردی را به عنوان هشدار ایجاد نمی کنند و می‌توانند سبب بیهوشی یا در موارد حادتر مرگ شوند. متاسفانه در این نوع مرگ شما شاهد اتفاقی خاص نبوده و بدون درد دچار خفگی خواهید شد، پس در استفاده از این گازها بسیار حساس و مراقب باشید.

با این حال بسیار نادر است که کسی به واسطه تنفس گاز هلیوم به صورت عادی بمیرد. این گاز سبک است و به واسطه ترکیب آن و اکسیژن (هلیوکس) می‌توان به درمان اشخاصی با ریه ضعیف پرداخت. هلیوکس به دلیل سبکی به راحتی در ریه‌ها جاری شده و مشکل تنفسی را رفع می‌کند. از طرفی غواصان نیز به دلیل قرارگیری در عمق بالا از گاز هلیوکس برای تنفس استفاده می‌کنند.

بادکنک هلیومی چه خطراتی دارد؟

گاز هلیوم اگر از مکانی معتبر تهیه شده و به نحوی استاندارد استفاده شود، فاقد خطر است. اما اگر از جایی نامعتبر تهیه شده و با متان ترکیب شده باشد یا به جای هلیوم به شما هیدروژن فروخته شود، بسیار خطرناک خواهد بود. اگر از گاز هلیوم بیش ‌از اندازه استفاده شود، همانطور که گفته شد می‌تواند سبب ایجاد حالت خفگی در شما شده و در موارد حاد حتی سبب مرگ شود.

برای جلوگیری از خطرات گاز هلیوم چه باید کرد؟

در طی سال‌های اخیر ما شاهد افزایش استفاده از هلیوم در صنایع متنوعی همچون پزشکی هستیم. این گاز، عنصری نجیب بوده و فاقد خاصیت واکنش‌پذیری است. اما خطر زمانی رخ می‌دهد که هلیوم با گاز متان ترکیب شود یا به جای آن، ترکیباتی دیگر همچون هیدروژن استفاده شود. در این موارد خطر گاز هلیوم برای اشتعال یا مسمومیت وجود دارد.

دیگر موردی که باید رعایت کنید، میزان استفاده از گاز هلیوم است. اگر در اندازه‌ای اندک به استفاده از آن بپردازید، مشکلی ندارد اما اگر بی‌وقفه از هلیوم تنفس کنید، سبب کاهش شدید میزان اکسیژن بدن شما شده و می‌تواند سبب حالاتی همچون سرگیجه شده و در مواردی حاد به از هوش رفتن شما منجر شود. اگر همچنان و در این شرایط نیز هلیوم استنشاق شود، سبب مرگ بر اثر خفگی توسط این گاز نجیب خواهد شد.