گاز H2S

بی‌رنگ، سمی، آتش‌زا با بویی شبیه به تخم مرغ فاسد، این‌ها ویژگی‌های گاز هیدروژن سولفید یا H2S هستند. این گاز با وجود سمی بودن، ماده اولیه بسیاری از صنایع است و کاربردهای متنوعی دارد. اگر صاحب کسب و کاری هستید که کار با گاز h2s بخشی از فرآیند کار شماست، نیاز دارید با این گاز، ویژگی‌ها و نکات ایمنی استفاده از آن آشنایی کامل داشته باشید. در ادامه این مطلب به معرفی دقیق هیدروژن سولفید و موارد گفته شده، خواهیم پرداخت.

گاز h2s چیست؟

هیدروژن سولفید یکی از ترکیبات گازی با فرمول شیمیایی H₂S است. این گاز که با نام‌های دیگری مانند هیدروژن سولفوره یا هیدروسولفوریک اسید نیز شناخته می‌شود، بی‌رنگ، سمی و دارای بویی نامطبوع است.

مانند دیگر انواع گازها، هیدروژن سولفید هم در محیط پخش می‌شود و قدرت انتشار بالایی دارد. به همین دلیل در استفاده از آن باید حتما نکات ایمنی را رعایت کرد. این گاز یکی از ترکیبات گازهای آتش‌فشانی نیز است و در این مناطق احتمال وجود آن در هوا، با غلظت بسیار پایین وجود دارد. مشخصات و ویژگی‌های این گاز در یک نگاه به شرح زیر هستند:

ترکیبات گاز هیدروژن سولفید

در صنعت از گاز هیدروژن سولفید هم بصورت خالص و هم به صورت ترکیب با گازهای دیگر استفاده می‌شود. یکی از معروفترین و پرکاربردترین ترکیبات گاز H2S، مخلوط آن با نیتروژن یا هوای خشک است که در سیستم‌های گازسنجی بسیار پرکاربرد می‌باشد.

مشخصات گاز h2s

در صورتی که قصد کار با گاز هیدروژن سولفید دارید، در قدم اول باید با مشخصات آن آشنا باشید. آشنایی با مشخصات این گاز یک مزیت مهم دارد و آن داشتن پیش‌زمینه در مورد خطرات کار با هیدروژن سولفید و رعایت نکات ایمنی در مورد کار با آن است.

• اصلی‌ترین مشخصه گاز H2S ، بی‌رنگ بودن آن است. این مشخصه یکی از عوامل خطر سولفید هیدروژن نیز است؛ زیرا در صورت پخش آن در محیط، امکان تشخیص این موضوع از روی تغییر رنگ محیط وجود نخواهد داشت.
• یکی دیگر از مشخصات این گاز بوی بسیار بد و نامطبوع آن است. این گاز بویی شبیه به تخم‌مرغ فاسد و گندیده و شبیه به فضای باتلاق‌ها و فاضلا‌ب‌ها دارد. به دلیل این ویژگی گاز H2S را گاز فاضلاب یا گاز متعفن نیز می‌شناسند.
• هیدروژن سولفید از هوا سنگین‌تر است اما به راحتی توسط باد منتشر شده و در محیط پخش می‌شود. این گاز به شدت فلزات را می‌خورد. بنابراین در محیط‌های فلزی یا صنایعی که فلزات در آن‌ها بیشتر استفاده می‌شوند، باید از انتشار آن جلوگیری کرد.
• یکی دیگر از مشخصات گاز سولفوریک اسید، قابل اشتعال بودن آن است. این گاز یک ماده سوختنی قوی می باشد و در صورت قرارگیری در محیط مثلث آتش یعنی در معرض جرقه و اکسیژن، مشتعل می‌شود. شعله‌های آبی رنگ این گاز یکی از ویژگی‌های جالب آن است.

کاربردهای گاز هیدروژن سولفید

گاز H2S کاربردهای مختلفی دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

استفاده در صنایع نیمه هادی

از هیدروژن سولفید به میزان بسیار کم در صنایع نیمه هادی برای تولید موادی مانند زینک سولفید، گالیوم آرسنید و ایندیوم فسفید اشاره کرد.

جداسازی و خالص‌سازی فلزات

یکی دیگر از کاربردهای هیدروژن سولفید، جداسازی، حذف ناخالصی و تهیه سولفیدهای فلزی است.

کاربرد در نیروگاه‌های صنعتی

از دیگر موارد کاربرد گاز H2S می‌توان به جداسازی آب سنگین از آب‌های طبیعی در نیروگاه‌های صنعتی و هسته‌ای اشاره کرد. سنگین بودن و واکنش پذیری این گاز در چنین آب‌هایی باعث تولید هیدروژن سولفید می‌شود.

کاربردهای هیدروژن سولفید در صنایع شیمیایی

سولفید هیدروژن در صنایع شیمیایی برای تولید ترکیبات سولفوره، مانند مرکاپتان‌ها، سولفید‌ها و … استفاده می‌شود. این گاز همچنین در تولید مواد افزودنی روانکارهای فشار بالا هم مورد استفاده قرار گرفته و بسیار کاربردی است.

این گاز در صنایع مختلف دیگر هم استفاده می‌شود که از جمله آن‌ها می‌توان به صنعت کاغذسازی، نساجی، دباغی و دیگر صنایع مشابه اشاره کرد. این گاز در صنعت تولید گوگرد هم کاربرد زیادی دارد.

نحوه تولید گاز H2S و تکنولوژی های مربوط به آن

چاه‌های عمیق، خاک‌های حاوی مواد آلی و باتلاق‌ها یا فاضلاب‌هایی که در خلا و فضای بدون اکسیژن قرار دارند، منابع طبیعی گاز H2S هستند. یکی از روش‌های تهیه این گاز استخراج آن‌ها از چنین منابعی با استفاده از ابزارهای پیشرفته و دستگاه‌های مخصوص است.

این گاز همچنین در فرآیند عملیات حفاری احداث تونل یا معادن زغال سنگ، عمليات حفاري در لايه‌هاي مختلف زمين جهت كشف نفت و گاز، همراه گازها در فعالیت‌های آتشفشانی و … نیز تولید می‌شود. اما امکان تهیه این گاز با روش‌های آزمایشگاهی و صنعتی هم وجود دارد.

یکی از روش‌های تولید این گاز در آزمایشگاه، واکنش دادن سولفید با یک اسید قوی است. برای تهیه این گاز معمولا سولفوریک اسید را با سولفید آهن وارد فرآیند کرده و واکنش می‌دهند تا سولفید هیدروژن حاصل شود.

البته یک روش دیگر هم برای تولید این گاز وجود دارد و آن، استفاده از گوگرد برای تهیه سولفید هیدروژن است. به منظور تولید گاز H2S به این شیوه از حرارت دادن گوگرد با کمک بخار آب استفاده می‌شود. بخار آب حاوی هیدروژن است و زمانی که گوگرد در معرض بخار آب با دمای بالا قرار گیرد، هیدروژن سولفید تولید می‌کند. البته روش‌های دیگری مانند روش سنتزی هم برای تهیه این گاز وجود دارد.

در روش سنتزی که تکنولوژی پیشرفته و کارآمد آزمایشگاهی برای تولید این گاز است، گوگرد و هیدروژن را وارد فرآیند می‌کنند تا با هم واکنش داده و H2S تولید شود.

نکات ایمنی برای کار با گاز H2S

در استفاده از گازها رعایت نکات ایمنی از اهمیت زیادی برخوردار است. این موضوع در مورد گازهای سمی مانند هیدروژن سولفید اهمیت بیشتری هم پیدا می‌کند. اگر به هر دلیل قصد استفاده از این گاز را دارید یا در محیطی کار می‌کنید که این گاز در آن وجود دارد، باید به نکات ایمنی توجه داشته باشید تا دچار مشکل و عارضه خاصی نشوید. مهم‌ترین نکات ایمنی برای کار با این گاز به شرح زیر هستند:

• گاز H2S یکی از گازهایی است که کار با آن به صورت انفرادی ممنوع است و تنها به صورت گروهی اجازه کار با آن را دارید تا در صورت آسیب‌دیدگی یکی از اعضا در اثر تنفس با این گاز، سایر اعضا فورا اقدامات لازم را انجام دهند.
• در صورتی که نسبت به وجود این گاز در محیط شک دارید، هرگز از بو کردن برای تشخیص آن استفاده نکنید. حتی غلظت کم این گاز هم مسمومیت‌زاست و باعث بروز مشکلات متعدد می‌شود.
• گاز H₂S نسبت به هوا سنگین تر است، به همین دلیل احتمال وجود آن در نقاط پست و ارتفاعات پایین بیشتر است. اگر در محیطی قرار گرفتید که احتمال نشتی این گاز وجود داشت، فورا به مرتفع‌ترین نقطه آن محل رفته و از سطح زمین فاصله بگیرید.
• هیدروژن سولفید به راحتی توسط باد پخش می‌شود، بنابراین استفاده از آن در فضای باز ممنوعیت دارد.
• به دلیل خطرات متعدد کار با این گاز و احتمال مسمومیت شدید در اثر کار با آن، به کار بردن هیدروژن سولفید تنها با مجوز کار امکان‌پذیر است.
• استفاده از این گاز تنها توسط نیروهای متخصص و آموزش دیده امکان‌پذیر است. اگر در زمینه کار با گازها و ایمنی آن‌ها مبتدی هستید یا تخصصی در این مورد ندارید، به هیچ‌وجه به سراغ منابع این گاز نروید.
• هیدروژن سولفید بویی شبیه به تخم مرغ فاسد یا محیط‌های فاضلابی دارد. اگر چنین بویی را در محیطی که گازها ماده اولیه آن هستند احساس کردید، فورا محیط را ترک کنید.

اقدامات مراقبتی در صورت نشت گاز هیدروژن سولفید

در صورتی که در محیطی با خط نشتی H2S قرار گرفتید یا در محل کار شما با این گاز، یکی از کپسول‌ها نشت کرد، ابتدا خونسردی خود را حفظ کنید و سپس اقدامات زیر را مرحله به مرحله انجام دهید:

• فورا محل را ترک کرده و به فضای باز بروید.
• از دویدن خودداری کنید زیرا فشار هوای اطراف شما باعث جذب بیشتر گاز توسط ریه‌ها می‌شود.
• در نقاطی بایستید که ارتفاع بلندتری داشته باشند.
• در صورتی که علائم بیهوشی دارید یا یکی از همکاران شما بیهوش شده، فورا از ماسک هوای فشرده استفاده کنید.
• تا حد امکان از محیط آلوده دور شوید.

نکات مهم برای خرید گاز هیدروژن سولفید

خرید گاز هیدروژن سولفید به صورت کپسولی یا مخزنی با ظرفیت‌های مختلف امکان‌پذیر است. در زمان خرید کپسول این گاز باید به سلامت کپسول دقت کنید. همچنین خلوص گاز خریداری شده جهت ایمنی استفاده از آن، اهمیت زیادی دارد.

برای خرید این گاز و استعلام قیمت آن می‌توانید با کارشناسان پارس هوای البرز تماس بگیرید. کارشناسان ما به صورت تلفنی یا از طریق بخش نظرات، آماده پاسخگویی به سوالات شما هستند.