همه ما می‌دانیم که انتشار بیش از حد گاز دی اکسید کربن به عنوان یک گاز گلخانه‌ای، اثرات بسیار نامناسبی روی جو و البته محیط زیست می‌گذارد اما با گسترش صنایع افزایش فعایت‌های بشری، حجم تولید این گاز به شدت بیشتر شده و محیط زیست را به خطر انداخته است. در این شرایط یک مفهوم زیست محیطی نجات بخش جدید مطرح گشته که با عنوان کربن خنثی شناخته می‌شود.
در کنفرانس اتحادیه اروپا در سال 2015 که در پاریس برگزار شد، نمایندگان قانونی را تصویب کردند که به موجب آن در نیمه دوم قرن 21 (تا سال 2050)، تمامی فعالیت‌های بشر باید به مرحله کربن خنثی برسد اما این اصطلاح یعنی چه؟
در این مقاله قصد داریم بیشتر در خصوص مفهوم کربن خنثی و اهمیت آن با شما صحبت کنیم. پس با ما همراه باشید.
مفهوم کربن خنثی چیست؟
- کربن خنثی یا Carbon Neutral به وضعیتی گفته می‌شود که طی آن انتشار گاز کربن دی اکسید از طریق فعالیت‌های انسانی به صفر می‌رسد یا به نحوی جبران می‌شود که در نهایت میزان کلی CO2 (تشکیل شده از یک اتم کربن و دو اتم اکسیژن) در جو را به عدد صفر برساند.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که کربن خنثی به معنای تغییر دادن صنایعی همچون حمل‌و نقل، تولید انرژی، کشاورزی و غیره است، به گونه‌ای که میزان تولید گاز CO2 آن‌ها به صفر برسد. این تعبیر گرچه اشتباه نیست اما مفهوم کامل را نیز منتقل نمی‌کند.
در این عبارت، واژه “خنثی” به معنی متعادل کردن و از بین بردن اثر CO2 بر جو کره زمین است. این اتفاق از دو راه حاصل می‌شود که یکی محدود کردن تولید این گاز بوده و دومی جبران آن است، به شکلی که تأثیری بر روی سطح کلی کربن موجود در جو نداشته باشد.
بنابراین کارخانه‌ها و صنایع علاوه بر کاهش تولید CO2 می‌توانند با سرمایه‌گذاری روی پروژه‌هایی همچون کاشت درخت، جایگزین کردن منابع با انرژی‌ها تجدیدپذیر و یا استفاده از فناوریهای جذب و ذخیره کربن (CCS) به حالت Carbon neutral دست پیدا کنند.
تفاوت بین کربن خنثی (Carbon neutral) صفر خالص (net zero)
عبارت‌های کربن خنثی و صفر خالص، گرچه در تعریف با هم اختلاف دارند اما دو روی یک سکه هستند. در هر دو حالت، شرکت‌ها باید تلاش کنند تا ردپای کربنی خود را کاهش داده و به تعادل برسانند.
با این وجود کربن خنثی به معنای متعادل کردن مقدار کل انتشار کربن است، در حالی که صفر خالص به این معناست که هیچ کربنی از ابتدا منتشر نشود. بنابراین در اصطلاح net zero نیازی به جذب و ذخیره کربن یا جبران حجم تولید آن وجود ندارد، بلکه با اصلاح الگوی مصرف سوخت می‌توان تولید CO2 را به حداقلی‌ترین میزان ممکن رساند.
البته باید توجه داشته باشید که مفهوم صفر خالص یا net zero بر خلاف کربن خنثی، تنها به گاز CO2 محدود نمی شود، بلکه تمام گازهای گلخانه‌ای (شامل دی اکسید کربن، متان و اوزون) که معمولاً بر پایه کربن هستند را نیز در برمی‌گیرد.
به صورت کلی، به کاهش مصرف گازها و عناصر خطرناک برای محیط زیست مانند کلر، سولفور دی اکسید، گوگرد و غیره نیز در اصطلاح، net zero (صفر خالص) گفته می‌شود.
کربن خنثی و صفر خالص، هر دو جزو اصطلاحات زیست محیطی هستند و اصولاً به عنوان راهکارهایی موثر جهت کاهش آسیب به جو، جلوگیری از گرمایش جهانی و البته کمک به حفظ محیط زیست طراحی شده‌اند.
رسیدن به کربن خنثی یعنی چه؟
رسیدن به کربن خنثی یعنی انجام اقدامات ویژه و پیاده سازی استراتژی‌هایی که باعث کاهش انتشار کربن دی اکسید در جو می‌شوند. از طرف دیگر، صنایعی که چاره دیگری به‌جز تولید این گاز ندارند، می‌بایست از طریق روش‌های مختلفی مانند سرمایه‌گذاری در انرژی‌های تجدیدپذیر، بهبود بازدهی انرژی و استفاده از فناوریهای جذب و ذخیره کربن، آلوده‌سازی‌های زیست محیطی خود را متعادل کنند.
به عبارت دیگر، کربن خنثی به معنی کاهش عمومی تولید CO2 در بخشهای دیگر، دقیقاً به اندازه تولید آن است.
برای شرکت‌ها، سازمان‌ها و حتی کشورها، رسیدن به مرحله کربن خنثی به معنای تعهد به کاهش تاثیرات زیست محیطی فعالیت‌های آنان است. تغییر در نحوه تولید و مصرف انرژی، بهبود فرآیندهای صنعتی، استفاده از مواد پایدار، و کاهش زباله‌ها از جمله کارهایی هستند که باید در این راستا انجام بگیرند .
چطور می توانیم به کربن خنثی برسیم؟
برای رسیدن به کربن خنثی یا به اصطلاح متعادل سازی تولید و کاهش CO2 در جو، کارخانه‌ها و صنایع مختلف چند راهکار مشخص را پیش رو دارند که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
1. کاهش تولید و انتشار کربن
صنایع فعال در حوزه تولید، کشاورزی، حمل‌ونقل و غیره می‌توانند با استفاده از فناوریهای پیشرفته در راستای کاهش مصرف انرژی در ساختمان‌ها، خودروها و صنایع گام بردارند.
انتقال به انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک مانند انرژی خورشیدی، باد و البته هیدروژن نیز می‌تواند راهکارهای مفیدی برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی باشد.
2. جبران انتشار
کمپانی‌ها، کارخانه‌ها و صنایع مختلف علاوه بر راهکارهای کاهش تولید گاز CO2 می‌توانند از روش‌هایی برای جبران اثرات مخرب آن نیز استفاده کنند.
درختکاری به صورت سیستماتیک، یکی از بهترین راهکارهایی است که برای جبران تولید دی اکسید کربن وجود دارد. گیاهان توانایی بالایی در جذب CO2 داشته و آن را در زیست‌توده‌های خود ذخیره می‌کنند، از این رو به میزان قابل توجهی، می‌توانند در پاکسازی جو از این گاز، موثر باشند.
از طرف دیگر، صنایعی که چاره‌ای جز استفاده از سوخت‌های فسیلی و تولید کربن دی اکسید ندارند، می‌توانند با سرمایه‌گذاری الزامی روی پروژه‌های انرژی پاک یا سیستم‌های کربن‌زدایی، اثرات منفی وارد شده را جبران نمایند.
3. استفاده از تکنولوژی‌های نوین
فناوریهای نوینی در این زمینه به وجود آمده‌اند که می‌توانند به کاهش یا جبران تولید CO2 کمک کنند.
صنایع تولیدی یا کشاورزی با بهره‌گیری از تکنولوژی CCS (جذب و ذخیره کربن)، می‌توانند گام مهمی در راستای کربن خنثی بردارند. همچنین با بهینه‌سازی خطوط تولید و کاهش مصارف انرژی بیهوده، می‌توان نرخ استفاده از انرژی را کاهش داده و حجم تولید دی اکسید کربن را پایین آورد.
4. تغییر سبک زندگی
جدای از صنایع، اشخاص هم می‌توانند در راستای رسیدن به مرحله کربن خنثی، گام بردارند. واقعیت این است که خیلی از ما به خاطر نداشتن یک سبک زندگی صحیح، استفاده بی‌رویه‌ای از انرژی داریم و از این طریق به تولید بیشتر دی اکسید کربن دامن می‌زنیم.
در پیش گرفتن یک سبک زندگی بهینه‌تر و ایجاد عادت‌های سالمی همچون استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی به‌جای خودروهای شخصی، خاموش کردن لامپ‌های اضافی، استفاده حداقلی از سیستم‌های گرمایشی و عایق‌بندی خانه‌ها، می‌توانند به شکل قابل توجهی در کاهش تولید CO2 اثرگذار باشند برای رسیدن به کربن خنثی کمک کنند.
مزایای رسیدن به کربن خنثی
رسیدن به کربن خنثی از جنبه‌های مختلفی، مزایای متعددی برای همه ما دارد. یادتان باشد که آسیب دیدن محیط زیست چیزی است که روی زندگی تک تک انسان‌ها اثر گذار خواهد بود.
با رسیدن به مرحله کربن خنثی و صفر خالص، همگی می‌توانیم از مزیت‌های زیر بهره‌مند شویم:
1. حفاظت از محیط زیست
کربن خنثی به معنی ترمیم لایه اوزون، کاهش سرعت گرمایش جهانی و پایین آوردن میزان تولید گازهای گلخانه‌ای است. این برنامه می‌تواند به صورت قابل توجهی موجب تقلیل اثرات منفی فعالیت‌های انسانی بر روی اکوسیستم شده و مانع انقراض بسیاری از گونه‌های گیاهی و جانوری شود.
2. بهبود سلامت عمومی
با کاهش انتشار دی اکسید کربن در هوا، شاخص‌های آلودگی پایین آمده و کیفیت سلامت عمومی مردم (به خاطر تنفس هوای سالم) افزایش پیدا می‌کند.
نفس کشیدن در هوای پاک همچنین موجب پایین آمدن آمار بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی می‌شود.
3. مزایای اقتصادی
سرمایه‌گذاری الزامی صنایع در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر و فناوریهای سبز باعث ایجاد فرصت‌های شغلی بیشتری می‌شود. همچنین حرکت به سمت استفاده از این منابع پاک و پایدار باعث خواهد شد تا در نهایت هزینه‌های انرژی خود کارخانه‌ها نیز کاهش پیدا کند.
4. افزایش پایداری
کربن خنثی برنامه‌ای است که در نهایت موجب از بین رفتن یا کاهش شدید وابستگی به سوخت‌های فسیلی شده که با جایگزین کردن انرژی‌های تجدیدپذیر و پاک در نهایت به ایجاد یک پایداری طولانی مدت ختم خواهد شد و درگیری بر سر منابع نفت و گاز را نیز پایان می‌دهد.
کربن خنثی همچنین با حفظ محیط زیست، سرمایه ارزشمندی را برای آیندگان ذخیره می‌کند که مطمئناً از سوخت‌های ناپاک فسیلی مهم‌تر است.
سخن پایانی
کربن خنثی به معنی متعادل کردن تولید گاز کربن دی اکسید است، به این صورت که صنایع مختلف با جایگزین کردن سوخت‌های فسیلی، در راستای حفظ محیط زیست و سلامت جو کره زمین قدم برمی‌دارند و حجم تولید CO2 خود را کاهش می‌دهند یا با سرمایه‌گذاری در بخشهای جبران‌ساز، درصد کربن دی اکسید موجود در جو را به تعادل می‌رسانند.