تا به حال شنیده‌اید که شخصی با استنشاق یک گاز به خصوص دچار سرخوشی و خنده شود؟ بله. درست خوانده‌اید! گازی به نام N2O یا نیتروز اکساید یا دی نیتروژن مونوکسید، می‌تواند چنین حسی در افراد ایجاد کند و احساساتی همچون شادی، خنده و حتی بیهوشی و مستی در فرد ایجاد نماید. همین ویژگی‌های گاز شگفت‌انگیز نیتروز اکساید باعث شده که کاربردهای زیادی در علوم پزشکی داشته باشد و در عملیات‌های مختلفی مثل جراحی و دندانپزشکی به کار بیاید.
در این مقاله از وبسایت پارس هوا، می‌خواهیم اطلاعات بیشتری در مورد گاز خنده یا همان نیتروز اکساید بدهیم، بنابراین اگر شما هم کنجکاو شده‌اید، حتما به اسکرول کردن این متن ادامه دهید.
نیتروز اکساید یا گاز خنده چیست؟
قبل از اینکه بخواهیم به خواص و ویژگی‌های این گاز اشاره کنیم، باید این گاز را بهتر بشناسیم. نیتروز اکساید که به گاز خنده هم مشهور است، نوعی از بیهوش‌کننده‌های سریع‌الاثر است که بدون رنگ می‌باشد و اساساً بوی خوبی هم می‌دهد. به همین دلیل جهت بیهوش کردن بیمار برای جراحی‌های سرپایی، بهترین گزینه محسوب می‌شود.
از قرن نوزدهم میلادی، گاز خنده در جراحی و دندانپزشکی به کار می‌رفت و هنوز هم یکی از بهترین گازهای استنشاقی بیهوش‌کننده به حساب می‌آید. نکته جالب توجه در مورد گاز خنده این است که خیلی زود اثر می‌گذارد و بسیار سریع هم، اثرات آن از بین می‌رود. به همین سبب برای جراحی‌های کوتاه مدت و سرپایی مناسب است.
کاربرد گاز خنده
گفتیم که اساساً نیتروز اکساید برای بیهوشی بیماران در جراحی‌های سرپایی و بی‌خطر استفاده می‌شود اما سوال اینجاست که چگونه منجر به بیهوشی افراد می‌شود؟ زمانی که در معرض گاز خنده قرار بگیرید، این گاز خیلی سریع روی سیستم عصبی اثر گذاشته و در نهایت باعث آرامش می‌شود. گاز خنده، استرس را کاهش داده و باعث راحتی بیمار در هنگام جراحی یا عملیات‌های دندانپزشکی می‌گردد.
حالا سوال اینجاست که جنس بیهوشی گاز خنده چگونه است؟ آیا به طور کامل، فرد را می‌خواباند یا خیر؟ واقعیت اینجاست که اثر نیتروز اکساید به واکنش بدن بیمار بستگی دارد. حتی اگر موفق به خواباندن کامل بیمار نشود، وی را در حالتی از آرامش قرار می‌دهد که بدون درد و استرس، مدت زمان جراحی را تاب آورده و حتی به سوالات پزشک خود پاسخ دهد.
فراموش نکنید که برخلاف نام این گاز، همه با استنشاق آن دچار خنده نمی‌شوند و هرکس، واکنش متفاوتی نسبت به آن از خود نشان می‌دهد. آنچه که قطعیت دارد، احساس آرامش و رهایی بی‌نظیری است که بیمار بعد از استنشاق گاز خنده به دست می‌آورد.
دوباره تاکید می‌کنیم که اثر گاز خنده، خیلی زود نمایان می‌شود و ممکن است بعد از 3 الی 5 دقیقه، دچار حس‌های زیر شوید:
- احساس آرامش و تسکین
- احساس شادی
- قلقلک
- احساس سرخوشی خفیف
- سبکی سر
- سنگینی، به نحوی که انگار روی صندلی یا تخت مطب قفل شده‌اید.
موارد منع مصرف گاز خنده
حالا که با کاربردها و مزیت‌های گاز خنده آشنا شدید، این سوال مطرح می‌شود که چه کسانی نباید به هنگام عملیات دندانپزشکی یا جراحی از نیتروز اکساید استفاده کنند؟ البته به خاطر داشته باشید که این گاز برای بیشتر افراد بزرگسال و خردسال، کاملاً ایمن است اما به هرحال افراد زیر، بهتر است از دیگر روش‌های بیهوشی یا بی‌حسی استفاده کنند:
- کودکان زیر 2 سال
- مبتلایان به بیماری‌های مزمن ریه مانند COPD
- افراد مبتلا به گرفتگی بینی
- اشخاصی که دچار کمبود ویتامین B12 هستند.
- افراد مبتلا به بیماری‌های وخیم روانی
قبل از اینکه پزشک بخواهد از این گاز بیهوش‌کننده استفاده کند، حتما در مورد سوابق بیماری‌های خود با وی صحبت کنید و ایشان را در جریان بگذارید.
مزیت های گاز خنده
مهمترین اثر گاز خنده، احساس آرامش و تسکینی است که می‌تواند برای بیماران به همراه آورد. این موضوع، به خصوص برای کسانی که مبتلا به فوبیای ترس از دندانپزشک یا جراحی هستند، می‌تواند به شدت مهم باشد. علاوه بر این، گاز خنده:
- خیلی زود اثر می‌گذارد.
- اثر آن به سرعت از بین می‌رود.
- طریقه مصرف آن ساده است و نیازی به تزریق ندارد.
- در صورت مصرف درست، ایمن و موثر است.
عوارض گاز خنده
معمولا استنشاق گاز خنده، اثرات طولانی مدت روی بدن افراد نمی‌گذارد اما قرارگیری مداوم در معرض آن، خالی از مشکل و عوارض جانبی نیست. برخی از این عوارض را در ادامه فهرست کرده‌ایم:
- کمبود ویتامین B12
- سردرد
- حالت تهوع و استفراغ
- بدخلقی و افزایش تحریک پذیری
در صورتیکه عوارض جانبی شما محدود به همین چند مورد باشد، جای نگرانی نیست و با خروج گاز خنده از سیستم عصبی، به حالت اول بازخواهید گشت. متاسفانه برخی از افراد برای دستیابی به احساس سرخوشی ناشی از استنشاق این گاز، به طور مداوم از آن استفاده می‌کنند و معمولا همین دسته افراد هستند که دچار عوارض جانبی وخیم می‌شوند:
- فشار خون پایین
- کمبود سطح گاز اکسیژن در بدن
- غش کردن
- حمله قلبی
- تخریب عصب‌ها
- افسردگی
- ابتلاء به روانپریشی
- از دست دادن حافظه
- گرفتگی و اسپاسم عضلات
- تینیتوس( صدای زنگ در گوش)
- بی‌حسی، به خصوص در دست‌ها و پاها
- تضعیف سیستم ایمنی
- نقایص مادرزادی(در صورتی که به هنگام بارداری مصرف شود)
از زمانی که گاز خنده و کاربرد آن کشف شد، هیچکس تصور نمی‌کرد که خیلی زود به یکی از مواد اعتیادآور محبوب تبدیل شود. موضوعی که به شدت خطرناک است و برای جلوگیری از آن، باید سطح آگاهی جامعه را افزایش داد.
کاربرد گاز خنده در دندانپزشکی
گفتیم که گاز خنده، بیشتر برای عملیات‌های خاص دندانپزشکی به کار می‌رود. بیشتر دندانپزشکان اطفال، ناچار هستند برای پیشبرد روند درمان، از این گاز برای تسکین و آرامش بیماران خردسال خود استفاده کنند. این گاز، از طریق یک ماسک تنفسی به ریه‌های بیمار فرستاده می‌شود و معمولا در عرض چند دقیقه اثر می‌کند.
از آن‌جایی که بیشتر بیماران خردسال نمی‌توانند در حین عمل‌های دندانپزشکی مثل ارتودنسی یا ایمپلنت، ثابت بمانند، وجود چنین گازی تا حد خیلی زیادی، کار دندانپزشک را راحت کرده است. معمولاً بیشتر بچه‌ها می‌گویند که بعد از استنشاق این گاز، احساس گرما دارند و کاملاً راحت هستند.
کاربرد گازها در صنایع مختلف مثل دندانپزشکی باعث شده که رویکرد تازه‌ای به نحوه مصرف آن‌ها ایجاد شود و عملاً بخش مهمی از صنعت و پزشکی، چالش‌های قدیمی خود را حل کنند.
قیمت گاز خنده
مثل گازهای دیگری از جمله گاز نیتروژن، اکسیژن و…، گاز نیتروز اکساید نیز در قالب کپسول عرضه می‌شود. قیمت گاز خنده با توجه به فاکتورهای مختلفی تعیین می‌شود:
- فشار پر شدن
- تجهیزات جانبی کپسول( از جمله رگلاتور و…)
- نحوه بسته‌بندی
به طور کلی، نمی‌توان قیمت مشخصی برای گاز خنده در نظر گرفت و همه چیز به فاکتورهای بالا بستگی دارد. دقت داشته باشید که همیشه کپسول گاز خنده را از تولیدکننده‌های معتبر تهیه کنید که سال‌ها در این حوزه فعالیت کرده‌اند.
کاربرد گاز خنده در زایمان
شاید باور این موضوع، کمی سخت باشد اما از همان قرن نوزدهم که گاز خنده کشف شد، خیلی از پزشکان تلاش کردند که از اثرات فوق‌العاده این گاز برای تسکین درد مادران زائو استفاده کنند؛ حتی امروز هم برخی از مادرانی که تحمل درد کمتری دارند و می‌خواهند زایمان راحت‌تری داشته باشند، از گاز خنده استفاده می‌کنند.
دقت داشته باشید که دوز دقیق استفاده از گاز خنده در زایمان، به نظر پزشک بستگی دارد، بنابراین مصرف خودسرانه نیتروز اکساید در هنگام زایمان توصیه نمی‌شود.
نحوه ساخت گاز خنده
گاز خنده باید در شرایط آزمایشگاهی و با دقت فراوان تولید شود تا بتواند کارکرد خود را داشته باشد. به طور کلی، دو روش برای تولید این گاز وجود دارد:
- تولید گاز خنده از طریق واکنش میان نیتریک اسید با براده‌های آهن
- افزایش دمای نیترات آمونیوم تا دمای 270 الی 300 درجه سانتی‌گراد
دقت داشته باشید که برای تولید گاز خنده از طریق روش دوم، باید چند گاز دیگر نیز به این فرآیند اضافه کنید که در نهایت با روش‌های مخصوص خالص‌سازی از نیتروز اکساید جدا خواهند شد. به هیچ‌وجه تولید این گاز در فضای خارج از آزمایشگاه نباید انجام شود؛ چرا که ممکن است خطرات فراوانی به همراه داشته باشد.
سخن پایانی…
متاسفانه در سال‌های اخیر، بسیاری از نوجوانان و جوانان برای دستیابی به حس سرخوشی ناشی از استنشاق این گاز، به سوءمصرف آن روی آورده‌اند و عملاً درگیر اعتیادهای وخیم شده‌اند. فراموش نکنید که مصرف بی‌رویه و خارج از اصول این گاز، می‌تواند حتی منجر به مرگ شده و آسیب‌های جبران ناپذیری به همراه داشته باشد.
کاربرد گاز خنده، صرفاً به صنعت و پزشکی محدود می‌شود و نباید برای احساس سرخوشی موردمصرف قرار بگیرد. با کسب اطلاعات دقیق در مورد این گاز، مزیت‌ها و عوارض آن را بشناسیم و استفاده صحیح از آن داشته باشیم برای تهیه این گاز کافیست با شرکت پارس هوای البرز در ارتباط باشید.